Dalende rijksbijdrage verhoogt druk op onderwijs en onderzoek

De Nederlandse universiteiten zijn voor een groot deel bekostigd met publieke middelen via de Rijksbijdrage. De hoogte van dit budget is onder andere afhankelijk van het aantal Nederlandse en EER-studenten in het wetenschappelijk onderwijs. Hierdoor groeit het onderwijsdeel mee met toenemende studentenaantallen, het onderzoeksdeel wordt alleen geïndexeerd voor de inflatie (voor meer uitleg klik hier). Dit maakt dat het steeds moeilijker is geworden de verwevenheid tussen onderwijs en onderzoek, waarbij wetenschappers zowel onderwijs geven en onderzoek doen, waar te maken. Door deze ontwikkeling is de Rijksbijdrage per student sterk afgenomen. Waar dit in 2001 nog €22.578 bedroeg, is dit teruggelopen naar €16.912 in 2021 (prijspeil 2022). Door de investeringen van het kabinet Rutte IV is dit in 2023 opgelopen naar € 18.527 (prijspeil 2022). 

De dalende Rijksbijdrage is niet zonder gevolgen. Met kunst- en vliegwerk lukt het onze wetenschappers om de prestaties op niveau te houden, maar er zijn voldoende signalen dat dit steeds lastiger wordt. De werkdruk wordt als hoog ervaren, de student-docent ratio bij opleidingen is opgelopen, en extra onderwijsdruk beperkt de ruimte voor onderzoek. De beperkte financiële vrijheid dwingt onderzoekers op zoek te gaan naar projectfinanciering, waarmee de aanvraagdruk verder toeneemt en de kans op een succesvolle financieringsaanvraag vermindert. Deze negatieve spiraal draagt bij aan de hoge werkdruk op de universiteiten en heeft een nadelige invloed op de aantrekkingskracht van de sector in het algemeen.

PwC Strategy& heeft berekend dat universiteiten €1,1 miljard (waarvan €800 miljoen structureel en €300 miljoen incidenteel, prijspeil 2018) tekort komen om het huidige ambitieniveau waar te maken. Deze berekening gaat over de periode 2010-2018. UNL heeft doorgerekend wat het tekort is op basis van de studentenaantallen uit de Referentieraming 2023 en inclusief de investeringen van het kabinet Rutte IV. Ook dan is het te verwachten tekort nog altijd tussen de €824 miljoen (2024) en €1 miljard (2033). Opgemerkt moet worden dat een aanzienlijk deel betreft de tekorten voor huisvesting en onderhoud, respectievelijk €366 miljoen incidenteel en €244 miljoen structureel (prijspeil 2023).