Aanpak van psychisch geweld

Nederland kent nog geen aparte strafbaarstelling van psychisch geweld. Wat zijn argumenten voor en tegen?  De Open Universiteit en Avans Hogeschool waren al gestart met een onderzoek hiernaar, toen zij in 2021 door het ministerie van Justitie en Veiligheid het verzoek kregen dit verder uit te diepen. Directe aanleiding was een motie die door de Tweede Kamer is aangenomen om een onafhankelijk onderzoek te starten naar de strafbaarstelling van psychisch geweld.   

Eén van de onderzoekers was Janine Janssen, bijzonder hoogleraar Rechtsantropologie aan de Open Universiteit en lector Veiligheid in afhankelijkheidsrelaties bij Avans Hogeschool: “Het is een ernstige misvatting om te denken dat geweld zich alleen maar fysiek manifesteert. De praktijk en de wetenschap hebben overtuigend laten zien hoe ernstig de impact van psychisch geweld kan zijn. Dit thema verdient dan ook alle aandacht.”

De onderzoekers spraken met slachtoffers, advocaten, hulpverleners, Openbaar Ministerie, de politie, het College voor de Rechten van de Mens, maatschappelijke organisaties en de rechtspraak. In 2022 werd het onderzoeksrapport aangeboden aan de Tweede Kamer. Een eenduidig voor of tegen is er volgens de onderzoekers nog niet. Daarvoor is meer onderzoek nodig, met name naar de gevolgen van psychisch geweld. 

“De praktijk en de wetenschap hebben overtuigend laten zien hoe ernstig de impact van psychisch geweld kan zijn.” 

Eén van de aanbevelingen uit dit rapport was te gaan investeren in deskundigheidsbevordering van professionals in de veiligheidszorg. Dit is door de regering overgenomen. In opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid is daartoe door de Open Universiteit en Avans Hogeschool het digizine Psychisch Geweld ontwikkeld. Dat is in september 2023 opgeleverd en voor iedereen beschikbaar.    

Het digizine is bedoeld voor professionals in de veiligheidszorg die betrokken zijn bij de aanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties. Bij veiligheidszorg moet niet alleen gedacht worden aan politie en justitie, maar ook aan professionals uit het sociale domein, zoals de medewerkers van sociale wijkteams, de vrouwenopvang, Slachtofferhulp Nederland en van Veilig Thuis.

Of er een aparte strafbaarstelling komt, is een politieke keuze. In het rapport van de Open Universiteit en Avans Hogeschool zijn de argumenten voor en tegen geschetst. Het kabinet heeft ervoor gekozen de komende jaren in te zetten op versterking van de strafrechtelijke aanpak van psychisch geweld binnen de mogelijkheden die het Wetboek van Strafrecht reeds biedt. Niet alleen door deskundigheidsbevordering (bijvoorbeeld met het digizine) maar ook door het uitbouwen van de bestaande samenwerking tussen onder andere Veilig Thuis, politie, reclassering en OM. Het doel is verbeteren van de bewijsvoering en bevorderen dat strafrechtelijke vervolging kan plaatsvinden. Het strafrecht is dan een volwaardige optie in het scala aan interventies dat bij (een vermoeden van) psychisch geweld kan worden ingezet om te werken aan veiligheid en herstel.