Toekomstvisie universiteiten: Kiezen voor kwaliteit
Hoe ziet de toekomst van de Nederlandse universiteiten eruit tot 2040? In 2023 bracht een onafhankelijke werkgroep - onder leiding van oud-rector van de Rijksuniversiteit Groningen Elmer Sterken – hier het adviesrapport ‘Kiezen voor kwaliteit’ over uit. Een aantal kernpunten uit dit advies is: academisch onderwijs dichter tegen het onderzoek aan, meer differentiatie en profilering tussen universiteiten, afstemming van opleidingscapaciteit op instellingsniveau, een modernere Wet Hoger Onderwijs en Wetenschap (WHW) en een ander bekostigingsstelsel. Het rapport was een advies aan het bestuur van Universiteiten van Nederland (UNL) en vormt nu een belangrijke basis voor de standpuntbepaling van UNL en de nieuwe Strategische Agenda die UNL in 2024 opstelt.
Contact
Wat stelt het adviesrapport ‘Kiezen voor Kwaliteit’?
De Werkgroep Sterken benadrukt dat de universiteiten hun verantwoordelijkheid en leidende rol willen pakken voor de grote maatschappelijke uitdagingen waar we in Nederland voor staan, zoals klimaatverandering, vergrijzing en betaalbare zorg. Universiteiten en het stelsel van vervolgonderwijs zijn echter niet voldoende voorbereid op verschillende trends die de komende jaren tot grote verandering leiden, zoals digitale disrupties, flexibilisering, veranderende vraag van de arbeidsmarkt en een veranderende studenteninstroom.
Wat betreft de Werkgroep Sterken moet er een aantal dingen aan het onderwijssysteem veranderen zodat universiteiten met hun onderwijs, onderzoek en innovatie maximaal kunnen bijdragen aan de grote uitdagingen van deze tijd. In het advies wordt gepleit voor een versterking van de verwevenheid van onderzoek en onderwijs op de universiteit, onder andere met meer tweejarige masters, sterkere profilering van universiteiten op basis van disciplines, onderwijstypes en samenwerkingen. Dit moet ertoe leiden dat het onderscheid tussen universiteiten en hogescholen versterkt wordt en dat zij gelijkwaardig en complementair zijn in de ‘onderwijswaaier’.
Om dit mogelijk te maken zijn er enkele aanpassingen aan het stelsel noodzakelijk. Om de hoogste kwaliteit te kunnen bieden, zit er een maximum aan het aantal studenten dat een universiteit kan accommoderen en moet de bekostigingssystematiek worden aangepast. De werkgroep pleit voor een vorm van ‘capaciteitsbekostiging’ waarbij het aantal studieplaatsen of diploma’s wordt afgestemd tussen universiteiten en/of opleidingsgebieden. Dat zorgt ervoor dat gerichte groei van universiteiten of vakgebieden mogelijk is en tegelijkertijd krimp of gelijkblijvende studentenaantallen passend bij de regionale, nationale en internationale profilering en maatschappelijke behoeften.
Over de Werkgroep Sterken
Het UNL-bestuur vroeg in februari 2023 aan de Werkgroep Sterken om een toekomstvisie voor 2040 voor de universitaire sector te ontwikkelen. In deze werkgroep zaten naast Elmer Sterken (voormalig rector Rijksuniversiteit Groningen) ook Sjoukje Heimovaara (voorzitter Wageningen University & Research), Martijn Ridderbos (vicevoorzitter Universiteit Leiden), Rob Mudde (vicerector TU Delft), Daniël Wigboldus (voorzitter Radboud Universiteit Nijmegen) en Ed Brinksma (voorzitter Erasmus Universiteit Rotterdam). Download het adviesrapport hieronder.