Reactie UNL op rapport Arbeidsinspectie: Universiteiten gaan sociale veiligheid stelselmatig verbeteren

De problematiek rond sociale veiligheid en werkdruk op universiteiten is groot, en hangt ook deels samen met hoe de wetenschap is georganiseerd. Zo zijn universiteiten van oudsher hiërarchisch georganiseerd, spelen individuele onderzoeksprestaties en -beurzen een belangrijke rol in loopbanen, is het door sterke specialisatie niet altijd gemakkelijk om van werkplek te veranderen en ontbreekt het nog te vaak aan diversiteit en inclusiviteit. Er bestaan vaak sterke afhankelijkheidsrelaties. Dit vraagt ook dat meer moet gebeuren om een fundamentele cultuurverandering te bewerkstelligen om de sociale veiligheid en werkdruk op universiteiten te verbeteren. Dat komt ook naar voren in de adviesrapporten van Naomi Ellemers van de KNAW en Regeringscommissaris Mariëtte Hamer. 

Universiteiten hebben de afgelopen jaren verschillende stappen gezet, onder andere door meer aandacht voor en trainingen op het gebied van goed leiderschap, het creëren van laagdrempelige meldpunten voor ongewenst gedrag en het instellen van ombudsfunctionarissen en vertrouwenspersonen. Ook hebben universiteiten de eerste stappen gezet naar een cultuurverandering in de wetenschap met het landelijke programma Erkennen & Waarderen. Dit laatste programma heeft leiderschap en samenwerking als belangrijke speerpunt benoemd met duidelijke resultaatverplichtingen waar alle veertien universiteiten zich aan gecommitteerd hebben. 

Hoewel we al wel positieve effecten waarnemen, heeft dit helaas nog niet tot de gewenste verbetering van de sociale veiligheid en werkdruk geleid. Ten aanzien van sociale veiligheid zullen de universiteiten gaan reflecteren om van daaruit te werken aan het stelselmatig verbeteren en versnellen. “We moeten met iedereen uit de academische gemeenschap ervoor zorgen dat universiteiten een veilige werkomgeving zijn. We doen al veel, maar het is nog niet genoeg. Daarom gaan we met alle universiteiten aan de slag om die cultuurverandering te realiseren”, aldus Letschert. Het doorvoeren van grote gewenste veranderingen is een cultuuromslag die meerdere jaren in beslag neemt, waardoor effecten ook niet altijd op kortere termijn gemeten kunnen worden. Inzetten op preventie en het goed monitoren en bijstellen van het beleid zijn hierbij cruciaal.

Een belangrijke stap zet UNL door bij te dragen aan het convenant Sociale Veiligheid van het ministerie van OCW en zal het een grote rol in het vierjarige OCW-programma Sociale Veiligheid innemen. In dit programma gaan bestuurders, onderzoekers, werknemersorganisaties en studenten samen met het ministerie werken aan een gezamenlijke integrale aanpak voor het bevorderen van de sociale veiligheid. Het ministerie stelt hier vier miljoen euro per jaar voor beschikbaar. Naast de samenwerking in het OCW-programma gaan universiteiten ook onderling nauwer samenwerken in het Landelijk Netwerk Sociale Veiligheid. 

Het rapport van Ellemers laat zien dat preventie een belangrijker onderdeel van het beleid moet zijn. De sociale veiligheid verbetert pas echt door gedrag op de werkvloer structureel onderwerp van gesprek te maken. Alle universiteiten gaan daarom de komende tijd zoveel mogelijk het gesprek hierover faciliteren binnen hun eigen instelling. Daarnaast wordt er extra ingezet op verlaging van de werkdruk en meer kennisuitwisseling tussen de universiteiten hierover.